Ομιλία Νότη Μηταράκη, Εισηγητή της Νέας Δημοκρατίας στη συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής των Ελλήνων κατά τη συζήτηση και ψήφιση επί της αρχής, των άρθρων και των τροπολογιών του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού «Δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)».
Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
σήμερα συζητάμε ουσιαστικά την προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ, αναφορικά με τις δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών.
Θα κάνω τέσσερα εισαγωγικά σχόλια. Πρώτον, οι εν λόγω Οδηγίες μαζί με την 2014/23/ΕΕ, την οποία θα συζητήσουμε αύριο, τέθηκαν σε ισχύ στις 17 Απριλίου 2014 και τα κράτη-μέλη θα έπρεπε εντός είκοσι τεσσάρων μηνών να τις έχουν ενσωματώσει στο εθνικό τους δίκαιο.
Όπως είπε ο κύριος Υπουργός στην Επιτροπή, για έναν χρόνο οι νομοπαρασκευαστικές επιτροπές εργάζονταν πάνω σ’ αυτήν την προσαρμογή. Όμως, ούτε προλάβατε τις προθεσμίες ούτε μπορέσατε να εισάγετε το νομοσχέδιο με τις κανονικές διαδικασίες, με αποτέλεσμα να αναγκαστούμε να δεχτούμε την τελευταία στιγμή να εισαχθεί ως επείγον.
Δεύτερον, θυμίζω ότι στον ενάμιση χρόνο διακυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ υπήρχε ήδη στο νομικό βιβλίο ο ν. 4281/2014, ο οποίος είχε εισάγει στην ελληνική νομοθεσία την προηγούμενη σχετική οδηγία, την Οδηγία 18.
Ειπώθηκε στην Επιτροπή από τον Υπουργό Υποδομών ότι η νομοθεσία αυτή δεν εφαρμόστηκε. Ορθά το είπατε. Δεν την εφαρμόσατε, γιατί δεν μπορέσατε ή δεν θέλατε να εκδώσετε στον χρόνο που προβλεπόταν τις απαραίτητες κανονιστικές πράξεις. Στην πράξη, λοιπόν, βρεθήκαμε να μην είμαστε ενήμεροι με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται τα έργα της περιόδου 2015 έως και σήμερα.
Τρίτον, συνέβη το εξής ασυνήθιστο και μάλλον πρωτοφανές στα κοινοβουλευτικά χρονικά: να ακυρωθεί ο ν. 4281/2014 με τροπολογία που ήρθε στη Βουλή πριν από δεκαπέντε μέρες, πριν φέρετε στη Βουλή τον νέο νόμο που συζητάμε σήμερα.
Τέταρτον, διαπιστώσαμε ότι το κατατεθειμένο νομοσχέδιο διαφέρει σε πάρα πολλά σημεία από το αρχικό κείμενο που τέθηκε στη δημόσια διαβούλευση. Και μη βιάζεστε να πείτε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι λάβατε υπόψη σας τις παρατηρήσεις που κατατέθηκαν, διότι η έκθεση της δημόσιας διαβούλευσης, που επισυνάπτεται στο νομοσχέδιο ως σελίδα 2655 και επόμενες, είναι αποκαλυπτική για το ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβη.
Εδώ, λοιπόν, τίθεται ένα βασικό θέμα και αφορά τη συνέπεια που για άλλη μια φορά επιδεικνύει η Κυβέρνηση και στη συγκεκριμένη περίπτωση τα συναρμόδια Υπουργεία. Αντιλαμβάνεστε ότι η έννοια της δημόσιας διαβούλευσης στο στάδιο της προ-νομοθετικής διαδικασίας αποτελεί μια ουσιαστική διαδικασία που αναδεικνύει κυρίως τη διαφάνεια, αλλά και που επιτρέπει στους πολίτες, στους φορείς να ενημερωθούν επί του νομοσχεδίου και να εκφράσουν την άποψή τους και την παρέμβασή τους.
Όμως, η Κυβέρνηση δείχνει ότι δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτές τις παρατηρήσεις και γι’ αυτό τελικά έφερε αυτά τα δύο νομοσχέδια, το σημερινό και το αυριανό, με δύο χιλιάδες εννιακόσιες σελίδες, με τη διαδικασία του επείγοντος.
Ο Υπουργός ανέφερε στην Επιτροπή ότι οι στόχοι του νομοσχεδίου είναι η καταπολέμηση της πολυνομίας και η ομοιομορφία στις δημόσιες συμβάσεις, στόχους με τους οποίους συμφωνούμε. Και γι’ αυτό υπερψηφίσαμε και το νομοσχέδιο επί της αρχής.
Όμως, αυτούς τους στόχους είχε ήδη εισάγει ο ν. 4281/2014, νόμος που εσείς δεν εφαρμόσατε. Και παρά τις διάφορες πολλαπλές προεκλογικές εξαγγελίες των ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ, η συγκεκριμένη νομοθετική παρέμβαση δεν διαθέτει καμμιά ουσιαστική καινοτομία.
Και έρχομαι στα άρθρα. Εμείς κατ’ αρχάς καταψηφίζουμε τα άρθρα 19 και 254, διότι η ελληνική απόδοση που δημιουργεί αλληλέγγυα ευθύνη σε ενώσεις φορέων δεν συνάδει ούτε με το πνεύμα ούτε με το γράμμα της Οδηγίας.
Θα ψηφίσουμε «Παρών» στο άρθρο 50, το οποίο είναι εκτός Οδηγίας και εισάγει με πλάγιο τρόπο το θέμα της μελέτης κατασκευής, το οποίο έρχεται να εφαρμοστεί σε όλα ανεξαιρέτως τα δημόσια έργα.
Η εισαγωγή του κριτηρίου της οικονομικής προσφοράς σε βάρος της τεχνικής για την ανάδειξη του αναδόχου ενισχύει τελικά την αδιαφάνεια στην εκτέλεση δημοσίων έργων. Η ευρωπαϊκή εμπειρία δεν έχει καμία σχέση με το σύστημα που το νομοσχέδιο εισάγει, αλλά και εκεί ακόμα περιορίζεται απλώς σε έργα με ειδικά προσδιορισμένες τεχνικές προδιαγραφές, που αυτές στην Ευρώπη είναι ακριβείς και δεδομένες για όλους.
Τέθηκε, επίσης, και ένα άλλο θέμα από τους φορείς, το ποιος θα χρηματοδοτήσει αυτές τις μελέτες. Ο κάθε ένας συμμετέχων θα αναλάβει τελικά, με το δικό σας νομοσχέδιο, ένα πολύ μεγάλο αρχικό κόστος χρηματοδότησης των μελετών, που εάν δεν κερδίσει, θα το χάσει. Άρα τελικά στην πράξη λίγοι είναι αυτοί που θα έχουν την οικονομική ευρωστία να μπουν σε αυτούς τους διαγωνισμούς. Ένας μικρομεσαίος μελετητής-κατασκευαστής εάν μπει σε δέκα διαγωνισμούς, πληρώσει αυτή τη μελέτη, δεν κερδίσει τον διαγωνισμό, αντιλαμβάνεστε ότι τελικά θα οδηγηθεί στη χρεοκοπία.
Επίσης, θα καταψηφίσουμε το άρθρο 53, που προβλέπει την εκτέλεση δημοσίων έργων μικρότερων των 250.000 ευρώ, χωρίς να έχουν προηγηθεί αναλυτικές επιμετρήσεις.
Τέθηκε, επίσης, από τους φορείς ένα θέμα για το άρθρο 66. Εμείς συμφωνούμε με την Ένωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Επαρχιακών Εφημερίδων, οι οποίοι διαφωνούν με τη μη ορθή ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών μέσω του περιφερειακού και τοπικού Τύπου για τους διαγωνισμούς, ένα μέσο πολύ διαδεδομένο ιδίως για τους μικρούς κατασκευαστές. Ειπώθηκε ότι αυτό γίνεται διότι προβλέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και το Μνημόνιο. Η Ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας κ. Μαρία Σπυράκη κατέθεσε σχετική ερώτηση στην αρμόδια Επίτροπο, την κ. Πιετρόβνα, η οποία απάντησε ότι αυτό δεν ισχύει και την αλληλογραφία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την έχω καταθέσει στα Πρακτικά κατά τη συζήτηση στην Επιτροπή.
Κύριε Υπουργέ, εμείς θα καταθέσουμε μία τροπολογία στο άρθρο 66 και ελπίζω ότι θα συμφωνήσουμε σε αυτό το σημείο και θα την κάνετε δεκτή.
Επίσης, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, εμείς έχουμε επιφυλάξεις για το άρθρο 73, το οποίο ανοίγει την κερκόπορτα σε μπαταχτσήδες του Δημοσίου και δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους που χρωστάνε να συμμετάσχουν σε διαγωνισμούς δημοσίων συμβάσεων, ενώ χρωστάνε στην Εφορία και στα δημόσια Ταμεία.
Όπως επιφυλάξεις έχουμε και για το άρθρο 86. Διαβάζει κανείς ότι οι αναθέτουσες αρχές βασίζουν την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων μόνο στην πιο συμφέρουσα από οικονομικής άποψης προσφορά. «Βασίζουν», έτσι γράφει η Οδηγία. Πώς εκλαμβάνει αυτή τη διάταξη η Κυβέρνηση; Διαβάζοντας τη σελίδα 45 της Αιτιολογικής Έκθεσης, εισάγεται η έννοια και το περιεχόμενο του μοναδικού πλέον κριτηρίου ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, μόνο της πλέον συμφέρουσας και από οικονομικής άποψης προσφοράς, παραγνωρίζοντας τα τεχνικά χαρακτηριστικά.
Και επιπλέον σχετικό είναι το εξής: είναι αρνητικό το δικαίωμα που δίνεται με το άρθρο 98, να ανοίγουν οι τεχνικές προσφορές μετά τις οικονομικές προσφορές, γεγονός που δύναται να αποτελέσει πλήγμα στη διαφάνεια της διαδικασίας καθώς, όπως γνωρίζετε, η τεχνική κρίση είναι υποκειμενική. Πλήθος αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και του Συμβουλίου της Επικρατείας ορίζουν ότι δεν είναι δυνατόν να διενεργείται τεχνική αξιολόγηση μετά την αποσφράγιση των οικονομικών προσφορών.
Κύριε Υπουργέ, το άρθρο 106 χρειάζεται επεξήγηση αναφορικά με το αυθαίρετο, όπως παρουσιάζεται, δικαίωμα των αναθετουσών αρχών να κυρώνουν κατά το δοκούν οποιονδήποτε διαγωνισμό.
Επίσης, κατά τη συζήτηση στην Επιτροπή είχαμε εκφράσει αντιρρήσεις για τα άρθρα 117 και 118, όπου προβλέπονταν διαδικασίες συνοπτικών διαγωνισμών και κατευθείαν ανάθεσης και κατάτμησης διαγωνισμών. Διορθώσεις έγιναν στην Επιτροπή προσθετικές, με τη νομοτεχνική βελτίωση που καταθέσατε.
Πάντως, μιας και αναφερόμαστε σε κατατμήσεις διαγωνισμών, αξίζει να μελετηθεί η καταγγελία που έγινε πριν λίγες ημέρες στην Εξεταστική των πραγμάτων Επιτροπή της Βουλής, ότι σε συγκεκριμένο αυτοκινητόδρομο έγινε κατάτμηση του διαγωνισμού σε τρία μέρη, για να συμμετάσχουν μικρότεροι εργολάβοι, οι οποίοι δεν είχαν το δικαίωμα, το σχετικό πτυχίο και την άδεια να συμμετάσχουν στον διαγωνισμό εάν αυτός γινόταν ως ενιαίος. Νομίζω ότι αφού αυτό ακούστηκε στη Βουλή, κύριε Υπουργέ, οφείλετε μία απάντηση.
Καταψηφίζουμε, επίσης, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, το άρθρο 128, με το οποίο δίνεται η δυνατότητα ορισμού τεχνικών συμβούλων με απευθείας ανάθεση, διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, με έγκριση ενός Τεχνικού Συμβουλίου του Υπουργείου Υποδομών, επί της ουσίας δίνοντας δηλαδή το δικαίωμα στον αρμόδιο Υπουργό να ορίζει κατευθείαν τεχνικούς συμβούλους για μεγαλύτερες συμβάσεις.
Να πω κάτι πάντως και για τις θετικές διαδικασίες που υπάρχουν στο νομοσχέδιο. Θεωρούμε θετικές τις απλοποιήσεις στη δικαστική και προδικαστική διαδικασία. Πράγματι υπάρχει ένα ιδιαίτερο θέμα με τις καθυστερήσεις που σε πολλές επενδύσεις δημιουργούνται από την πολύπλοκη και δαιδαλώδη δικαστική διαδικασία. Θυμάστε, κύριε Υπουργέ, παραδείγματος χάρη, τον ν.4146/2013 που εσείς είχατε εισηγηθεί και είχαμε εισάγει και εμείς τον προδικαστικό έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα μεγάλα ιδιωτικά έργα fasttrack. Θετική, λοιπόν, είναι αυτή η ενέργεια στο νομοσχέδιο, γιατί προστατεύει τους επενδυτές από κινδύνους.
Όπως είναι θετικές κι οι διατάξεις που αφορούν την ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων και των αρχαιολογικών ελέγχων πριν την προκήρυξη δημοσίων έργων. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί έτσι αποφεύγουμε καθυστερήσεις, αλλά κυρίως αποφεύγουμε αξιώσεις των τεχνικών εταιρειών που ζητάνε μετά από το Δημόσιο, πέραν του συμβατικού τιμήματος, αποζημιώσεις για τις καθυστερήσεις που δημιουργήθηκαν.
Ακούστηκαν, επίσης, θετικές προτάσεις στην Επιτροπή από τους φορείς. Παραδείγματος χάρη, είναι θετική η πρόταση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος να δοθεί η δυνατότητα στους δήμους, ειδικά στους μικρότερους δήμους, να χρησιμοποιούν εξωτερικούς συμβούλους για την εποπτεία έργων. Μιλώ για δήμους και μικρά νησιά, όπως παραδείγματος χάρη, τα Ψαρά και οι Οινούσσες.
Επίσης, θεωρήσαμε σημαντικές προτάσεις που κατέθεσε η Ένωση Ελληνικών Τραπεζών περί κυρώσεων από τη Βουλή μεγάλων παραχωρήσεων και τη χρήση διαιτητικών διαδικασιών για την επίλυση διαφορών.
Νομίζω ότι είναι προτάσεις, κύριοι Υπουργοί, οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν θετικές και πιθανότατα να μπορούν να εισαχθούν με νομοτεχνικές βελτιώσεις στο υπό συζήτηση νομοσχέδιο.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, επίσης στην Επιτροπή τέθηκε το θέμα της ωριμότητας των δημοσίων έργων. Έχει, όμως, πολλές φορές αναδειχθεί ότι υπήρχαν ώριμα έργα το 2015 -αυτό φάνηκε πολλές φορές και στο πλαίσιο του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου- πολλά ώριμα έργα, όμως, απεντάχθηκαν από την Κυβέρνηση το 2015, χωρίς παράλληλα να προετοιμαστούν μελέτες για νέα έργα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σήμερα αυτό το κενό που αναφέρετε. Όμως, γι’ αυτό το κενό έχει ευθύνη η σημερινή Κυβέρνηση.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
συζητάμε ένα νομοσχέδιο σήμερα για τις δημόσιες συμβάσεις. Αύριο θα συζητήσουμε ένα νομοσχέδιο για τις παραχωρήσεις. Είναι νομοσχέδια-πλαίσια, είναι νομοσχέδια που θέτουν διαδικασίες. Και αυτές οι διαδικασίες, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, κρίνονται από την πράξη, όπως και η Κυβέρνηση θα κριθεί από τις πράξεις της στον τομέα των δημοσίων έργων, με το πόσα έργα θα ξεκινήσει, με το πόσα έργα θα μπορέσει να ολοκληρώσει.
Το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το ΕΣΠΑ, οι παραχωρήσεις είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Και το έργο που έχετε να επιδείξετε στην προσέλκυση επενδύσεων, στην έναρξη νέων έργων είναι σχεδόν μηδενικό, κυρίες και κύριοι Υπουργοί. Το έχω πει πολλές φορές σε αυτήν την Αίθουσα: οι όποιες επενδύσεις σήμερα ξεκινάνε είναι επενδύσεις οι οποίες κατοχυρώθηκαν την περίοδο 2012-2015. Έχω αναφερθεί πολλές φορές στη μελέτη του ΚΕΠΕ τον Μάιο του 2014, που αναφέρθηκε ονομαστικά σε νέα έργα τα οποία η προηγούμενη Κυβέρνηση ξεκίνησε. Μόνο στον τομέα των παραχωρήσεων -θα αναφερθούμε αύριο σε αυτό- είναι 7,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Πολλές απ’ αυτές τις επενδύσεις τις υπογράψατε τελικά. Θα αναφερθώ, παραδείγματος χάρη, στο Ελληνικό, στον ΤΑΡ, στον ΟΛΠ, στα περιφερειακά αεροδρόμια. Εγκαινιάζετε έργα τα οποία ουσιαστικά υλοποίησε η προηγούμενη Κυβέρνηση. Μέχρι εδώ καλά. Το ερώτημα είναι: εσείς τι ξεκινάτε; Εσείς το 2015 και 2016 τι βάζετε μπρος για να υλοποιηθεί το 2017, το 2018, το 2019; Κάποιοι Υπουργοί σας ονειρεύονταν μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, ότι θα έχουμε κύμα επενδύσεων, το οποίο φυσικά δεν είδαμε. Όμως το χειρότερο απ’ όλα δεν είναι ότι δεν βλέπουμε κύμα επενδύσεων. Δεν βλέπουμε προεργασία να υπάρχει, για να υπάρξουν επενδύσεις το 2017, το 2018 και το 2019. Η χώρα το 2015 επέστρεψε στην ύφεση. Θα παραμείνει το 2016 στην ύφεση. Και απ’ ό,τι φαίνεται, κύριε Υπουργέ, και το 2017 δεν δείχνει να πηγαίνουμε καλύτερα.
Αυτά είναι τα μεγάλα θέματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Κυβέρνηση: Ορθές είναι οι νέες διαδικασίες -κύρωση ευρωπαϊκών Οδηγιών, είναι σε τελική ανάλυση- το ερώτημα όμως είναι πώς αυτές τις νέες διαδικασίες, που ψηφίζουμε σήμερα, θα τις αξιοποιήσετε. Ποια νέα έργα μπορείτε και θα κάνετε; Αυτά είναι τα μεγάλα ζητήματα που πρέπει η Βουλή να συζητήσει.
Σας ευχαριστώ.
